Fotografia przedstawia teren zakładu wydobywczego. Widoczny komin i dwa białe budynki, z tyłu ściana lasu.

Tutaj znajdziesz historię cz. 2. Zakłady Wapiennicze w Płazie

Dzisiaj na trasie płaziański Wapiennik, czyli wapno jak malowane! Zapraszamy do zapoznania się z historią zakładu opisaną w publikacjach dostępnych do wypożyczenia w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Chrzanowie.

Zdjęcie główne: Wapiennik w Płazie. Transformator. Kolekcja Piotra Olszowskiego.

Fotografia przedstawia w tle budynek pieca kręgowego. Na pierwszym planie czterech mężczyzn w garniturach.
Piec kręgowy. Fotografię wykonano tuż po wojnie, w latach 1946-1947. Dach na piecu sprzed przebudowy. Od lewej: Franciszek Bogusz, inż. Dętko, Piotr Chrząścik, Brandys. Kolekcja Zdzisława Chrząścika.

„Nowy właściciel Płazy – Józef Stanisław Retinger – znany krakowski adwokat, zorientował się, iż posiada w swoich włościach na terenie Dębiachowej „kryształ”. Chodzi tu o odmianę wapienia o bardzo wysokiej zawartości węglanu wapnia. Nadawał się on jak żaden inny w Galicji, a może i w całej monarchii austriackiej do wypalania na wapno. Wapno tak dobre, że piali nad nim z zachwytu najlepsi architekci, a użyto go m.in. do dekoracji sztukateryjnej w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie. Retinger wraz z Gustawem Baruchem, bardzo przedsiębiorczym właścicielem młyna parowego w Podgórzu i cegielni w podkrakowskich Łagiewnikach, założyli spółkę, a w 1890 r. uruchomili kamieniołom i przede wszystkim zbudowali nowoczesny piec do wypalania kamienia na wapno, czyli piec kręgowy typu Hoffmann. Nadzór techniczny nad jego budową sprawował Adam Boznański – ojciec Olgi, słynnej krakowskiej malarki. Taki był zalążek osiedla.”

Stanisław Garlicki, „Płaza. Przewodnik turystyczny”, s. 179, 182.

„Okres prosperity przypada na lata dwudzieste, wszyscy noszą głowy wysoko, przechadzają się w rytm pomruków pieca po ogrodach zielonego osiedla, mijając eleganckie dwupiętrowe kamienice z narożnymi wieżyczkami i schludne budynki pracownicze. […] Kolejni chętni do pracy zjeżdżają z całej Małopolski. Wapiennik tętni życiem, co jakiś czas zagląda nawet Jan Naturski, przez pewien czas dyrektor TEPEGE i inicjator rozbudowy Wapiennika, szpanując swoim cadillakiem. […] Karta się odwraca. Ogólnoświatowy kryzys powoduje, że zapotrzebowanie na wapno spada. Dopiero co postawiony piec szybowy zostaje rozebrany i odnajduje swoje przeznaczenie jako ceglany budulec na kościół w podchrzanowskim Balinie. Wypał powoli zamiera: idzie wojna – która da trochę zarobić, ale to zupełnie inne opowiadanie i i sprawy mają się ciut inaczej. […] Historia niepodległych zakładów wapienniczych dobiega końca, choć przecież odrodzi się się parę lat później i to w okolicznościach nad wyraz fortunnych, zapewniając piecowi kręgowemu zakosztowanie złotego wieku, aż po przejście na zasłużoną emeryturę w 1963 roku. […]

Jakub Kornhauser, Na Zapiecku [w;] „Wolność krzepi”, s. 66-67.

Fotografia przedstawia piec szybowy. U podnóża komina grupa kilkudziesięciu osób.
Pracownicy Wapiennika w Raciborowicach pod Bolesławcem na Dolnym Śląsku podczas rozbiórki pieca szybowego, który przetransportowali do Wapiennika i złożyli na miejscu. Był on wzorcem do budowy dwóch następnych pieców. Fot. około 1946 r. Kolekcja Zdzisława Chrząścika.

Po 1945 roku, pod zarządem państwowym, przeprowadzono dwa etapy modernizacyjne, które zwiększyły możliwości technologiczne oraz spowodowały wzrost zatrudnienia. Wtedy też tworzono przyzakładowe życie kulturalno-oświatowe, na które składały się m.in. świetlica, biblioteka, orkiestra, dom wczasowy, przedszkole, plac zabaw, boisko, basen. Po najlepszym okresie lat 50. i 70. XX wieku zaczęło się kończyć złoże kamienia, potem zaś zakład źle zniósł transformację ustrojową i ostatecznie zaprzestał produkcji w 2005 roku. Nowy właściciel wznowił wydobycie osiem lat później. Dzisiaj można wciąż obejrzeć piec kręgowy typu Hoffmann oraz poznać bliżej historię dawnego osiedla i zakładu w Muzeum Życia Codziennego w Płazie.

Na podstawie:
Stanisław Garlicki, „Siedmiu niezwykłych, czyli galeria związanych z Wapiennikiem w Płazie”, s. 8.

Wspomnienie z okresu świetności:
„Wapiennik w Płazie należy do największych i najnowocześniejszych w województwie krakowskim. Posiada on, obok starego pieca kręgowego, nowoczesne, bardzo wydajne i ekonomiczne piece szybowe. Ich wydajność dobowa wynosi 100 ton wapna przy 14 osobach zatrudnionych, podczas gdy w starych piecach kręgowych wydajność wynosi tylko 45 ton przy trzykrotnie większym zatrudnieniu. Produkcja wapiennika w Płazie stanowi 70% produkcji całego powiatu. Oprócz tego dostarcza on rocznie 14 tys. ton mączki bitumicznej oraz 20 tys. ton kamienia wapiennego.
Ziemia Chrzanowska i Jaworzno: monografia” / red. Bronisław Ferens [et al.] ; aut. Maria Cabalska [et al.].s. 280.

Polecamy także:
Stanisław Garlicki, „Wapiennik. Krótka historia osiedla”.

W ramach Tygodnia Bibliotek (8-15 maja), który w tym roku przebiega pod hasłem „Znajdziesz mnie w bibliotece”, prezentujemy cykl „Tutaj znajdziesz historię” poświęcony miejscom i obiektom nieistniejącym, zmienionym, zapomnianym, o których informacje zachowały się Bibliotece, archiwach oraz ludzkiej pamięci. Zachęcamy do dzielenia się w komentarzach wspomnieniami.

Scroll to Top
Copy link
Powered by Social Snap